Urząd Miejski Trzemeszna

Jednostki organizacyjne »

Aktualności »

Rejestry »

Finanse Gmin »

Raport o stanie gminy »

Audyt wewnętrzny »

Ochrona danych osobowych »

Zamówienia publiczne »

Przetargi na nieruchomości »

Nabór na wolne stanowiska urzędnicze »

Prawo lokalne »

Dodatek energetyczny »

Dokumenty do pobrania »

Organy »

Uchwały »

Rada Miejska Trzemeszna »

Wystąpienia pokontrolne »

Sprawozdania Burmistrza »

Zarządzenia Burmistrza »

Komunikaty Burmistrza »

Oświadczenia majątkowe »

Referat Spraw Obywatelskich »

Gospodarka nieruchomościami »

Opieka nad zwierzętami »

Ochrona Środowiska »

Łowiectwo »

Odpady komunalne i nieczystości ciekłe »

Sport ligowy »

Pożytek publiczny »

Gminna Rada Działalności Pożytku Publicznego »

Petycje »

Informacja publiczna »

Ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego »

Konsultacje społeczne »

Wybory i referenda »

Oświata »

Dziennik ustaw/ Monitor polski

Sprawozdania finansowe »

Powszechny Spis Rolny 2020 »

Deklaracja dostępności »

Koordynator ds. dostępności »

Planowanie przestrzenne »

Oświata w mieście i gminie Trzemeszno

– dzień dzisiejszy i propozycja

reorganizacji placówek oświatowych

Instytut Badań w Oświacie

Oświata w Mieście i Gminie Trzemeszno 2

Spis treści

Wprowadzenie ...................................................................................................................... 3

Oświata a ekonomia .............................................................................................................. 4

► Dochody samorządu ........................................................................................................................... 5

► Subwencja oświatowa ........................................................................................................................ 5

► Etaty nauczycielskie ............................................................................................................................ 6

► Etaty wsparcia ................................................................................................................................... 7

► Wielkość oddziałów ............................................................................................................................ 8

Demografia .......................................................................................................................... 12

► Liczba oddziałów dla 150 uczniów w roczniku .................................................................................... 13

► Dodatkowe koszty związane z liczbą szkół ......................................................................................... 15

Organizacja szkół podstawowych i gimnazjów w mieście i gminie Trzemeszno .................... 16

► Stan aktualny ................................................................................................................................... 16

► Szkoły podstawowe w Trzemesznie na tle gmin podobnej wielkości .................................................. 17

Koszty funkcjonowania szkół ............................................................................................... 19

Możliwości zmniejszenia nakładów finansowych na bazie istniejącej sieci szkół

podstawowych .................................................................................................................... 22

► Analiza arkuszy organizacyjnych pod kątem oszczędności .................................................................. 22

Szkoła Podstawowa nr 1 w Trzemesznie ........................................................................................ 22

Szkoła Podstawowa nr 2 w Trzemesznie ........................................................................................ 24

Szkoła Podstawowa w Jastrzębowie ............................................................................................... 25

Szkoła Podstawowa w Kruchowie .................................................................................................. 25

Szkoła Podstawowa w Szydłowie ................................................................................................... 25

Szkoła Podstawowa w Trzmżalu ..................................................................................................... 25

Szkoła Podstawowa w Wymysłowie ............................................................................................... 25

Szkoła Podstawowa w Zieleniu ....................................................................................................... 25

Propozycje reorganizacji sieci szkół podstawowych ............................................................ 26

► Rozwiązanie optymalne .................................................................................................................... 26

► Konkretne propozycje ....................................................................................................................... 26

Kilka uwag na koniec ........................................................................................................... 28

► Ochrona interesów społeczności lokalnej w sytuacji likwidacji szkół wiejskich ................................... 28

Instytut Badań w Oświacie

Oświata w Mieście i Gminie Trzemeszno 3

Wprowadzenie

Oświata zajmuje szczególne miejsce w życiu każdej społeczności lokalnej. Od jej jakości zależą

bowiem u znacznej mierze szanse rozwoju dla zamieszkujących ją dzieci i młodzieży. Kiedy

bowiem, jak nie w okresie szkolnym, mogą one rozwinąć pełnię swoich możliwości i na tyle

zainteresować się światem, by w przyszłości, bez zbędnych obaw i lęków poszukiwać nowych

wyzwań i działać zgodnie z nabytymi kompetencjami? Kiedy bowiem, jak nie w okresie dzieciństwa

i młodości może człowiek nabyć umiejętność czytania ze zrozumieniem, interpretowania

zjawisk mających miejsce w świecie, posługiwania się liczbami, a także poczuć radość

z aktywnej rekreacji lub z codziennego uprawiania sportu? Szczególne znaczenie okresu dzieciństwa

i młodości dla całego przeszłego życia człowieka czyni szkołę miejscem kluczowym

dla przyszłego sukcesu uczniów.

Doświadczenie międzynarodowe pokazuje, że dobra szkoła może stać się przepustką do lepszej

pracy, a to w konsekwencji wzbogaca lokalną społeczność o nowe doświadczenia, a także

prowadzi do wzrostu zamożności. Kto – jak nie wybrani w demokratycznych wyborach

przedstawiciele władzy samorządowej – mają się troszczyć o zapewnienie wszystkim

uczniom najlepszych z możliwych warunków nauki i rozwoju osobowego? Co – ja nie przyszłość

młodego pokolenia – może być ważniejszym wyznacznikiem decyzji podejmowanych

przez Rady.

Instytut Badań w Oświacie

Oświata w Mieście i Gminie Trzemeszno 4

Oświata a ekonomia

Oświata to jednak nie tylko uczniowie, nauczyciele i rodzice, to nie tylko miejsce rozwoju

osobowego uczniów i możliwość kształtowania się postaw, to także wielkie przedsięwzięcie

ekonomiczne – wydatki na oświatę stanowią nawet do 50 proc. dochodów gminy. Chyba we

wszystkich miastach i gminach jest to największa pozycja budżetu i jako taka najbardziej narażona

jest na skutki nieroztropności lub wręcz niegospodarności osób odpowiedzialnych za

zarządzanie nią.

A zarządzanie oświatą nie jest łatwe. Pozornie bowiem to Rada Gminy zatwierdza budżet na

kolejny rok, ale najważniejsze decyzje dotyczące szkół zapadają wcześniej – już w kwietniu,

kiedy to gmina – działając jako organ prowadzący – zatwierdza arkusze organizacyjne szkół.

Zapisane w nich są zobowiązania gminy dotyczące finansowania szkół przez cały rok szkolny

(a więc także dziewięć miesięcy kolejnego roku budżetowego). A ponieważ koszty wynikające

z arkuszy organizacyjnych stanowią nawet do 90 proc. całego budżetu szkół – można powiedzieć,

że wpływ rady na bieżące finanse oświaty jest ograniczony do decyzji o znaczeniu strategicznym

– określanie kształtu sieci szkolnej oraz niektórych składników wynagrodzenia.

W dalszej części opracowania zostanie pokazane, że o kosztach prowadzenia szkół decydują:

po pierwsze kształt sieci szkolnej, a po drugie decyzje dotyczące liczebności poszczególnych

oddziałów. Wszystkie inne elementy mają znaczenie dopiero wtedy, gdy właściwie zorganizowana

zostanie sieć szkolna i optymalnie zaplanowane wielkości oddziałów.

Planując sieć szkolną Rada musi określić, gdzie przebiega granica pomiędzy niegospodarnością

i marnowaniem pieniędzy publicznych z jednej strony, a uzasadnionym interesem społecznym

z drugiej. Autorzy tego opracowania ograniczyli się do wskazania optymalnych

z punktu widzenia zasad ekonomii rozwiązań pozwalających na ograniczenie wydatków na

oświatę w Mieście i Gminie Trzemeszno.

Instytut Badań w Oświacie

Oświata w Mieście i Gminie Trzemeszno 5

► Dochody samorządu

Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego1 mówi, że dochodami jst są: dochody

własne, subwencja ogólna, dotacje celowe z budżetu państwa2. O przeznaczeniu środków

otrzymanych z tytułu subwencji ogólnej decyduje organ stanowiący (Rada) jednostki

samorządu terytorialnego.3 Wysokość subwencji oświatowej określa corocznie ustawa budżetowa.

Tym, co odróżnia dotację od subwencji jest sposób rozliczenia. Dotacja, to dopłata z budżetu

państwa lub jednostki samorządu terytorialnego do nieopłacalnej produkcji lub usługi, której

realizacja jest konieczna ze względów gospodarczych, społecznych lub politycznych.4 Dotacja

to jak gdyby znaczone pieniądze. Przeznaczone na konkretny cel nie mogą być wydane na

inny.

Natomiast subwencja to przysługujące każdej jednostce samorządu terytorialnego z mocy

ustawy, nie związane z realizacją konkretnych zadań bezzwrotne zasilenie z budżetu5. Samorząd

terytorialny, który na mocy ustaw posiada zadania do zrealizowania otrzymuje jednocześnie

subwencję, która ma umożliwić mu realizację zadań. Są więc niezależnie zadania i

pieniądze, które można wykorzystać na dowolny cel, pod warunkiem jednak realizacji ustawowych

zadań. Jeśli wykazuje się gospodarnością – może „zaoszczędzone” pieniądze z subwencji

przeznaczyć na dowolne cele, jeśli jednak działa nieroztropnie – musi do realizacji

zadań dokładać z innych źródeł (np. z dochodów własnych lub kredytów bankowych).

Jednym z największych zadań własnych jst, jest utrzymanie szkół i innych placówek oświatowych.

Na realizację tych zadań samorząd otrzymuje środki w ramach części oświatowej

subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego. Tym samym, to wyłącznie władze

samorządowe odpowiedzialne są za racjonalność ich wydawania i jeśli czynią to nieefektywnie

pozbawiają mieszkańców innych dóbr (przeznaczając na oświatę, to co mogłoby być

przeznaczone na rozbudowę i remonty dróg, wodociągów, kulturę…).

► Subwencja oświatowa

Algorytm podziału między samorządy subwencji oświatowej wygląda (z pewnymi uproszczeniami)

następująco: 􀜵􀜱􀵌􀜵􀜱􀜣􀵅􀜵􀜱􀜤􀵅􀜵􀜱􀜥, gdzie SO – część oświatowa subwencji SOA – kwota bazowa części oświatowej według standardu A;

1 USTAWA z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. z 2003 r. Nr 203,

poz. 1966 ze zm.)

2 Art. 3 ustawy

3 Art. 7 ustawy

4 Por. A. Jeżowski Finanse w oświacie, AVIS, Bolków 1999, s. 106.

5 Tamże, s. 110.

Instytut Badań w Oświacie

Oświata w Mieście i Gminie Trzemeszno 6

Jest to iloczyn kwoty A subwencji oraz liczby uczniów w poszczególnych typach szkół pomnożonych

przez wagi określające koszt kształcenia ucznia w danym typie placówki oraz wskaźnik

struktury stopni awansu zawodowego nauczycieli6. SOB – kwota uzupełniająca części oświatowej według wag P;

Jest to iloczyn kwoty A subwencji oraz liczby uczniów z terenów wiejskich oraz posiadających

orzeczenia z poradni (tj. niepełnosprawnych, niedosłyszących, itp.) pomnożonych przez wagi

określające koszt kształcenia ucznia w danym typie placówki oraz wskaźnik struktury stopni

awansu zawodowego nauczycieli. SOC – kwota części oświatowej na realizację zadań pozaszkolnych;

Jest to iloczyn kwoty A subwencji oraz liczby wychowanków burs, internatów itp. pomnożonych

przez wagi określające koszt kształcenia ucznia w danym typie placówki oraz wskaźnik

struktury stopni awansu zawodowego nauczycieli.

Wniosek

Ilość środków przekazywanych samorządom z budżetu państwa w ramach części oświatowej

subwencji ogólnej zależy przede wszystkim od liczby dzieci/uczniów/wychowanków uczęszczających

do poszczególnych typów szkół. Niezależnie więc, czy nauczanie zorganizowane

zostanie w grupach 5‐osobowych, czy 30‐osobowych, gmina otrzyma zawsze subwencję tej

samej wysokości. Ze względu na konstrukcję subwencji nie będzie też mogła skutecznie domagać

się podniesienia wysokości subwencji ze względu na wysokie koszty utrzymania szkół.

Jeśli samorządowi brakuje środków na utrzymanie placówek to pieniądze niezbędne do ich

utrzymania musi wygospodarować z dochodów własnych lub pożyczyć.

► Etaty nauczycielskie

Jak to już było powiedziane najważniejszym składnikiem kosztów funkcjonowania szkoły są

wynagrodzenia nauczycieli stanowiące średnio około 80 proc. wszystkich kosztów funkcjonowania

szkół.

Obowiązki nauczycieli można podzielić na dwie grupy:

• związane z nauczaniem – pracą w klasie (prowadzenie zajęć języka polskiego, matematyki,

godzin wychowawczych…)

• tzw. etaty wsparcia – obejmujące wszystkie pozadydaktyczne obowiązki (prowadzenie

biblioteki, świetlicy, zniżka godzin dla dyrektora i jego zastępcy, metodyka itp.).

Za swoją pracę nauczyciel otrzymuje wynagrodzenie wyliczane na podstawie tzw. pensum,

czyli tygodniowej liczby obowiązków zależnej od przydzielonych zadań. Osobiste pensum

nauczyciela waha się od 18 godzin dydaktycznych dla większości nauczycieli prowadzących

lekcje w klasach aż do 30 dla nauczyciela bibliotekarza (poprzez 20 dla pedagoga lub psychologa,

26 dla wychowawcy w świetlicy…).

6 Wskaźnik stopni awansu zawodowego nauczycieli sprawia, że dwie gminy z identycznymi liczbami uczniów

oraz identyczną organizacją oświaty, a różniących się rozkładem stopni awansu zawodowego otrzymają subwencję

proporcjonalnie do różnicy wynikającej z kosztu wynagrodzeń nauczycielskich.

Instytut Badań w Oświacie

Oświata w Mieście i Gminie Trzemeszno 7

Jednocześnie z powodu pełnionych funkcji (dyrektora, wicedyrektora, doradcy metodycznego…)

nauczycielom przysługują zniżki godzin będące wyrazem dodatkowej pracy, którą dana

osoba musi wykonać. O wysokości większości zniżek decyduje organ prowadzący. I tak, dla

przykładu – dyrektor pracujący jako nauczyciel matematyki (pensum 18 godzin) i posiadający

zniżkę w wysokości 15 godzin zobowiązany jest do przeprowadzenia w tygodniu trzech lekcji

i poświęcenia reszty czasu na inne obowiązki kierownicze.

Osobnymi problemami jest naliczanie wynagrodzeń dla nauczycieli łączących obowiązki w

ramach dwóch lub więcej pensów (np. dla osoby pracującej przez trzy dni w bibliotece –

pensum 30 – i dodatkowo uczącej języka polskiego – pensum 18), wyliczenie kosztów zastępstw

itp.

Aby dalsze rozumowanie uczynić bardziej czytelnym przyjmiemy, że wszystkie obowiązki

nauczycieli zostaną wyrażone w godzinach i cząstkach etatu. Pozwoli to nie tylko sprowadzić

do wspólnego mianownika różne pensa, ale w przyszłości również łatwo przeliczyć na

koszty.

Jak pieniądz stanowi wspólną metodę opisywania wszystkich zjawisk gospodarczych, tak

liczba etatów nauczycielskich stanowi wspólną metodę opisywania organizacji szkół i placówek

oświatowych.

Do porównywania różnych rozwiązań organizacyjnych stosować też będziemy wskaźnik liczby

etatów nauczycielskich na ucznia, który jest zobiektywizowaną miarą jakości organizacji

szkoły. Wskaźnik ten jest z jednej strony niezależny od stopnia awansu zawodowego zatrudnionych

nauczycieli, z drugiej pokazuje jak wielkość klas i sposób przydzielenia obowiązków

nauczycielom wpływa na koszt funkcjonowania szkoły.

► Etaty wsparcia

Etatami wsparcia nazywać będziemy te wszystkie składniki wynagrodzenia nauczycieli, które

nie wiążą się z ich pracą w konkretnym oddziale. Są to więc:

• Zniżka godzin dla dyrektora i jego zastępców

• godzin pedagoga, psychologa, logopedy,

• godzin bibliotekarza,

• godziny wychowawcy świetlicy

W każdej szkole musi być zatrudniony dyrektor posiadający zniżkę godzin. Wysokość zniżki

ustala organ prowadzący. Zwykle sięga ona od 􀬵 􀬵􀬼 do 􀬵􀬹 􀬵􀬼 etatu i oznacza, że pełnozatrudniony

dyrektor musi przeprowadzić od 7 do 3 lekcji w tygodniu.

Kolejne osoby to pedagog (pensum 20 godzin) zatrudniony czasami na 0,5 etatu i bibliotekarz.

Koszty wynagrodzeń tych osób obciążają całą szkołę (zespół szkół). Jeśli więc pedagog

zatrudniony na 0,5 etatu ma pod opieką 50 uczniów, to jego koszt wynosi: 􀬴,􀬹 􀭣􀭲􀭟􀭲􀭳 􀬹􀬴 􀭳􀭡􀭸􀭬􀭧ó􀭵􀵌0,01􀭣􀭲􀭟􀭲􀭳 􀭳􀭡􀭸􀭬􀭧􀭟.

Dla porównania w większej szkole cały etat na 400 uczniów to czterokrotnie mniej:

Instytut Badań w Oświacie

Oświata w Mieście i Gminie Trzemeszno 8 􀬵 􀭣􀭲􀭟􀭲 􀬸􀬴 􀭳􀭡􀭸􀭬􀭧ó􀭵􀵌0,0025􀭣􀭲􀭟􀭲􀭳 􀭳􀭡􀭸􀭬􀭧􀭟.

W przypadku pedagogów i bibliotekarzy znaczenie odgrywają również czynniki pozaekonomiczne.

Ocenić trzeba bowiem również skuteczność oddziaływania wychowawczego pedagoga

dochodzącego co drugi dzień do szkoły i tego, który jest w niej codziennie oraz jakość

oddziaływania na uczniów malutkiej biblioteki zawierającej tylko 1000 książek i tej w której

jest ich kilkanaście razy więcej.

► Wielkość oddziałów

Wielkość oddziałów jest kluczowym czynnikiem kosztów funkcjonowania szkół i w naturalny

sposób wpływa na koszty funkcjonowania szkół. Niezależnie bowiem, czy do klasy uczęszcza

15 czy 24 uczniów i tak zajmują oni jedno pomieszczeni, a lekcje z nimi prowadzi jeden nauczyciel.

Jednakże nie jest prawdą, że zwiększanie liczebności oddziałów zawsze prowadzi do

obniżenia kosztów.

Rozporządzenie w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych7 reguluje

wielkości oddziałów, w których muszą być dokonywane podziały na grupy. I tak:

• na zajęciach z języków obcych, informatyki, elementów informatyki i technologii informacyjnej

w oddziałach, a w przypadku zajęć z języków obcych także w zespołach

międzyoddziałowych, liczących więcej niż 24 uczniów,

• na nie więcej niż połowie obowiązkowych zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia

ogólnego, dla których z treści programu nauczania wynika konieczność prowadzenia

ćwiczeń, w tym laboratoryjnych – w oddziałach liczących więcej niż 30 uczniów,

• zajęcia wychowania fizycznego są prowadzone w grupach liczących od 12 do 26

uczniów, z tym że w gimnazjach – oddzielnie dla dziewcząt i chłopców; dopuszcza się

tworzenie grup międzyoddziałowych lub, w wyjątkowych przypadkach, grup międzyklasowych.

8

Przykład:

Przeanalizujmy liczbę etatów nauczycielskich w oddziale z różną liczbą uczniów, w którym:

• przeprowadzono minimalną, zgodną z prawem liczbę godzin lekcyjnych

• wszystkie godziny do dyspozycji dyrektora przeznaczono na zwiększenie liczby zajęć

obowiązkowych dla uczniów.

Ze względu na budowę planu nauczania wszystkie godziny zliczane będą w cyklu kształcenia

(w trzyletnim okresie) przedstawia Tabela 1.

7 Rozporządzenie ministra edukacji narodowej i sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów

nauczania w szkołach publicznych (Dz.U. nr 15, poz. 142).

8 Por. par. 6 rozporządzenia.

Instytut Badań w Oświacie

Oświata w Mieście i Gminie Trzemeszno 9

Warto zauważyć, że:

1) w klasach nauczania zintegrowanego koszt kształcenia mierzony liczbą etatów na

ucznia maleje wraz ze zwiększaniem się liczby uczniów

2) w klasach IV‐VI szkoły podstawowej koszt kształcenia w oddziale 24‐osobowym jest

taki sam jak w oddziale 30‐osobowym,

3) z punktu widzenia ekonomii optymalne liczby uczniów w oddziale szkoły podstawowej

to: 24, 26, 28 lub więcej uczniów, przy czym różnice kosztów w przedziale 24‐28

uczniów w oddziale nie są istotne.

Tabela 1. Liczba etatów nauczycielskich na ucznia w szkołach podstawowych w zależności od wielkości oddziału

I Etap edukacyjny (klasy I‐III)

Liczba uczniów w oddziale 10 20 24 25 26 27 28 29 30 31 32

Liczba godzin bez podziału na grupy 72 72 72 72 72 72 72 72 72 72 72

Liczba godzin z podziałem na grupy 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Liczba godzin nauczycielskich 72 72 72 72 72 72 72 72 72 72 72

Liczba etatów w trzyletnim okresie 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4

Średnioroczna liczba etatów 1,33 1,33 1,33 1,33 1,33 1,33 1,33 1,33 1,33 1,33 1,33

Średnioroczna liczba etatów na ucznia

na I etapie kształcenia 0,133 0,067 0,056 0,053 0,051 0,049 0,048 0,046 0,044 0,043 0,042

II Etap edukacyjny (klasy IV‐VI)

Liczba uczniów w oddziale 10 20 24 25 26 27 28 29 30 31 32

Liczba godzin bez podziału na grupy 87 87 87 77 77 65 65 65 65 65 65

Liczba godzin z podziałem na grupy 0 0 0 209 20 4410 44 44 44 44 44

Liczba godzin nauczycielskich 87 87 87 97 97 109 109 109 109 109 109

Liczba etatów w trzyletnim okresie 4,8333 4,833 4,833 5,389 5,389 6,056 6,056 6,056 6,056 6,056 6,056

Średnioroczna liczba etatów 1,61 1,61 1,61 1,80 1,80 2,02 2,02 2,02 2,02 2,02 2,02

Średnioroczna liczba etatów na ucznia

na II etapie kształcenia 0,161 0,081 0,067 0,072 0,069 0,075 0,072 0,070 0,067 0,065 0,063

Szkoła podstawowa (klasy I‐VI)

Liczba uczniów w oddziale 10 20 24 25 26 27 28 29 30 31 32

Liczba godzin nauczycielskich 159 159 159 169 169 181 181 181 181 181 181

Liczba etatów w sześcioletnim 8,8333 8,833 8,833 9,389 9,389 10,06 10,06 10,06 10,06 10,06 10,06

Średnioroczna liczba etatów 1,4722 1,472 1,472 1,565 1,565 1,676 1,676 1,676 1,676 1,676 1,676

Średnioroczna liczba etatów na ucznia

w szkole podstawowej 0,1472 0,074 0,061 0,063 0,06 0,062 0,06 0,058 0,056 0,054 0,052

9 Przy 25 uczniach w oddziale pojawia się podział na grupy na języku obcym (8 godzin w cyklu kształcenia) i zajęciach z informatyki (2 godziny)

10 Przy 27 uczniach trzeba dzielić również zajęcia wychowania fizycznego (12 godzin)

Analogiczne rozumowanie dla gimnazjum prowadzi do następującego zestawienia:

Tabela 2 Średnioroczna

liczba etatów

nauczycielskich na ucznia

w gimnazjach w zależności

od wielkości oddziału

i sposobu dzielenia zajęć

z fizyki, chemii i biologii

Wnioski:

1) Koszt nauczania w oddziale 24‐osobowym oddziale gimnazjalnym, w którym przedmioty

przyrodnicze nie są dzielone na grupy jest taki sam jak w oddziale 29‐

osobowym.

2) Koszt nauczania w oddziale 24‐osobowym oddziale gimnazjalnym, w którym przedmioty

przyrodnicze są dzielone na grupy jest taki sam jak w oddziale 32‐osobowym.

Podsumowanie

Jak to już było powiedziane liczebność oddziałów ma zasadnicze znaczenie dla kosztów funkcjonowania

szkół. Można powiedzieć, że najważniejszą decyzją organu prowadzącego szkoły

jest wydanie zgody na utworzenie określonej liczby oddziałów klasy pierwszej w szkołach

podstawowych i gimnazjach. Przyjęte na początku ich liczności praktycznie nie ulegną zmianie

przez trzy lub sześć lat determinując przyszłe koszty funkcjonowania szkół.

Liczba uczniów

w oddziale

Średnioroczna

liczba etatów na ucznia

(biologia, chemia i fizyka

bez podziału na grupy)

Średnioroczna liczba

etatów na ucznia

(biologia, chemia i fizyka

dzielona na grupy)

10 0,174 0,174

20 0,087 0,087

24 0,073 0,073

25 0,078 0,084

26 0,075 0,080

27 0,079 0,086

28 0,076 0,083

29 0,073 0,080

30 0,071 0,077

31 0,069 0,075

32 0,067 0,072

Instytut Badań w Oświacie

Oświata w Mieście i Gminie Trzemeszno 12

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

Dzieci w mieście i gminie Trzemeszno

wg roku urodzenia

Demografia

Jak to już było powiedziane kluczowym czynnikiem wpływającym na organizację szkół jest

liczebność oddziałów – ta uwarunkowana jest czynnikami demograficznymi.

Rozkład demograficzny przedstawia poniższa tabela i wykres:

Rysunek 1. Dzieci

wg roku urodzenia

Liczbę uczniów obwodami szkolnym przedstawia poniższa tabela:

Obwód 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

SP 1 Trzemeszno 85 80 75 76 75 78 69 71 54 81 84 83

SP 2 Trzemeszno 31 25 18 27 33 22 20 25 24 15 16 19

SP Jastrzębowo 10 13 6 9 8 8 10 9 12 14 4 17

SP Kruchowo 14 18 18 11 20 15 10 20 17 15 13 14

SP Szydłowo 5 17 8 2 14 6 9 8 7 6 4 4

SP Trzemżal 10 10 8 7 7 15 7 4 8 4 6 6

SP Wymysłowo 6 22 4 9 6 6 6 6 5 8 7 7

SP Zieleń 12 10 8 17 13 9 12 8 8 13 8 11

Suma końcowa 173 195 145 158 176 159 143 151 135 156 142 161

Demografia jest korzystna gminy – w ciągu najbliższych lat liczba uczniów nie będzie ulegać

istotnym zmianom, a tym samym możliwe będzie zaprojektowanie sieci szkolnej na najbliż‐

Rocznik Liczba dzieci

1995 173

1996 195

1997 145

1998 158

1999 176

2000 159

2001 143

2002 151

2003 135

2004 156

2005 142

2006 161

Instytut Badań w Oświacie

Oświata w Mieście i Gminie Trzemeszno 13

sze lata. Liczba uczniów, którzy uczęszczać będą do szkół w gminie po ewentualnej reorganizacji

utrzymywać się będzie na stałym poziomie około 150. Dla takiej też liczby trzeba planować

nową sieć szkolną.

Wniosek:

Sieć szkolną dla Trzemeszna trzeba zaprojektować dla około 150 uczniów w poziomie.

► Liczba oddziałów dla 150 uczniów w roczniku

Uwzględniając wcześniejsze rozważania wiadomo, że optymalna wielkość oddziału to 24 lub

28 uczniów. Przeprowadzimy więc symulację liczby godzin nauczycielskich w zależności od

liczebności oddziałów. Do przygotowania symulacji posługiwać się będziemy analizami analogicznymi

do tych zawartych wyżej (porównaj Tabela 1).

Szkoła podstawowa

Liczba oddziałów

w poziomie

podział uczniów

między oddziały

koszt utrzymania oddziału

przez 6 lat jego istnienia11

Liczba etatów

nauczycielskich12

5 5 razy po 30 uczniów 905 (5*181) 50,3

6 3 razy po 24 uczniów

3 razy po 26 uczniów 984 (3*159 + 3*169) 54,7

6 4 razy po 24 uczniów

2 razy po 28 uczniów 998 (4*159 + 2*181) 55,4

6 6 razy po 25 uczniów 1014 (6*169) 56,3

7 wszystkie liczące nie

więcej niż 24 uczniów 1113 (7*159) 61,8

7 1 liczący 26 uczniów

pozostałe liczące nie

więcej niż 24 uczniów 1123 (169 + 6*159) 62,4

8 wszystkie liczące nie

więcej niż 24 uczniów 1272 (8*159) 70,7

9 wszystkie liczące nie

więcej niż 24 uczniów 1431 (9*159) 79,5

10 wszystkie liczące nie

więcej niż 24 uczniów 1590 (10*159) 88,3

11 wszystkie liczące nie

więcej niż 24 uczniów 1749 (11*159) 97,2

Tabela 3. Liczba etatów nauczycielskich w szkołach podstawowych wynikających z planów nauczania

populacji 150 uczniów w klasie w zależności od liczby utworzonych oddziałów.

11 Wyrażone w godzinach nauczycielskich wynikających z planów nauczania. W zestawieniu tym pominięto

koszty etatów wsparcia (zniżka dyrektora, bibliotekarz, pedagog, wychowawca świetlicy…) oraz zyski wynikające

z organizacji zajęć w klasach łączonych.

12 Formalnie rzecz biorąc wyliczona została liczba etatów nauczycielskich na klasę dla jednego oddziału (na 6

lat jego istnienia). Jednakże ze względu na względnie stałą liczbę uczniów w poszczególnych rocznikach (i

identyczną liczność oddziałów na poszczególnych poziomach) jest ona równa liczbie wszystkich godzin nauczycielskich

w szkole.

Instytut Badań w Oświacie

Oświata w Mieście i Gminie Trzemeszno 14

Wnioski

1) Optymalną ze względów ekonomicznych formą organizacji sieci szkół podstawowych

dla 150 uczniów jest utworzenie pięciu oddziałów po 30 uczniów. Jednakże przed

podjęciem takiej decyzji należy rozważyć również argumenty natury pedagogicznej.

2) Trochę mniej opłacalnym, choć wydaje się – zdecydowanie lepszym pedagogicznie

wariantem – jest utworzenie 6 oddziałów liczących po około 25 uczniów. Jednakże

utworzenie pięciu równolicznych oddziałów jest o około jeden etat droższe od utworzenia

trzech oddziałów po 24 uczniów (bez żadnych podziałów na grupy) i trzech po

26 uczniów.

3) Najdroższym rozwiązaniem jest utrzymywanie siedmiu lub więcej oddziałów liczących

po nie więcej niż 24 uczniów.

4) Każdy kolejny taki pion klas zwiększa koszt utrzymania szkół o niemal 9 etatów wynikających

z planów nauczania (co daje 1,5 etatu średnio na oddział).

Gimnazjum

Liczba

oddziałów

w poziomie

podział uczniów

między oddziały

koszt utrzymania oddziału

przez 6 lat jego istnienia

Liczba etatów

nauczycielskich

5 5 razy po 30 uczniów 625 (5*125) 34,7

6 3 razy po 24 uczniów

3 razy po 26 uczniów 621 (3*94 + 3*113) 34,5

6 4 razy po 24 uczniów

2 razy po 28 uczniów 626 (4*94 + 2*125) 34,8

6 6 razy po 25 uczniów 678 (6*113) 37,7

7 wszystkie liczące nie

więcej niż 24 uczniów 658 (7*94) 36,6

7 1 liczący 26 uczniów

pozostałe liczące nie

więcej niż 24 uczniów 677 (113 + 6*94) 37,6

8 wszystkie liczące nie

więcej niż 24 uczniów 752 (8*94) 41,8

9 wszystkie liczące nie

więcej niż 24 uczniów 846 (9*94) 47,0

10 wszystkie liczące nie

więcej niż 24 uczniów 940 (10*94) 52,2

11 wszystkie liczące nie

więcej niż 24 uczniów 1034 (11*94) 57,4

Tabela 4. Liczba etatów nauczycielskich w gimnazjum wynikających z planów nauczania populacji

150 uczniów w klasie w zależności od liczby utworzonych oddziałów.

Instytut Badań w Oświacie

Oświata w Mieście i Gminie Trzemeszno 15

Wnioski

1) Optymalną ze względów ekonomicznych formą organizacji sieci szkolnej dla 150

uczniów jest utworzenie pięciu lub sześciu oddziałów, przy czym w drugim przypadku

należy tworzyć oddziały o zróżnicowanej wielkości (liczące po 24, 26 lub 28 uczniów,

a nie wszystkie po 25).

2) Utworzenie siedmiu małych oddziałów jest tylko trochę droższe (ale tańsze niż utworzenie

sześciu oddziałów po 25 uczniów)

3) Utworzenie każdego kolejnego pionu klas kosztuje po 5,2 etatu nauczycielskiego (co

daje 1,73 etatu na oddział).

► Dodatkowe koszty związane z liczbą szkół

Ostatnim źródłem kosztów związanym z funkcjonowaniem szkół są:

• etaty wsparcia (zniżka dyrektorska, etat bibliotekarza, pedagoga)

• koszty związane z pracą pracowników administracji i obsługi

• koszty utrzymania budynków.

Koszty związane z etatami wsparcia zależą od liczby szkół i ich wielkości i oscylują od kilku do

kilkunastu etatów na szkołę.

W każdej szkole pracuje dyrektor, który z tytułu swojej pracy posiada zniżkę godzin (otrzymuje

wynagrodzenie za pełny etat, choć prowadzi zwykle tylko od 3 do 10 lekcji). O wysokości

zniżek kierowniczych decyduje organ prowadzący. Dyrektor otrzymuje dodatkowo dodatek

funkcyjny i motywacyjny13. Ich wysokość również ustalona jest przez samorząd terytorialny.

Wpływ wysokości zniżek kierowniczych dyrektorów na koszty jest znikomy (dla przykładu w

szkole liczącej tylko 100 uczniów, 9 godzin zniżki dyrektora – stanowiące 0,5 jego etatu to

0,005 etatu/na ucznia.

Podobnie mały wpływ na koszty funkcjonowania szkół mają zwykle inne etaty wsparcia: praca

pedagoga szkolnego, psychologa, bibliotekarza, nauczyciela w świetlicy… Sumarycznie jest

to nawet w dużej szkole wyłącznie kilka etatów.

Analizy wymagają również koszty związane z pracą pracowników administracji i obsługi. Te

etaty wynikają z wielkości budynków, liczby uczniów, czasu pracy szkoły, a także takich czynników

jak sposób ogrzewania budynku. Koszty te są trudno modyfikowalne, a ich wpływ na

budżet nie jest kluczowy (stanowią zwykle około 10 proc. planu finansowego jednostki).

Koszty utrzymania budynków i zakup pomocy naukowych stanowi w Trzemesznie około

5 proc. budżetu oświaty. Wydaje się więc, że działania gminy powinny dążyć raczej w kierunku

zwiększenia tej pozycji w budżecie, a nie jej ograniczania.

13 Analiza dodatków do wynagrodzenia zarówno nauczycieli, jak i kadry kierowniczej została w tym opracowaniu

pominięta.

Instytut Badań w Oświacie

Oświata w Mieście i Gminie Trzemeszno 16

Organizacja szkół podstawowych i gimnazjów

w mieście i gminie Trzemeszno

► Stan aktualny

W roku szkolnym 2007/8 w gminie Trzemeszno funkcjonują następujące szkoły prowadzone

przez gminę Trzemeszno:

Nazwa szkoły/placówki

Liczba uczniów

Liczba uczniów przyjętych

spoza obwodu

Liczba oddziałów

Liczba

nauczycieli osoby

Biblioteka i świetlica

Etaty nauczycielskie

ogółem

Liczba etatów pracowników

administracji

i obsługi14

Szkoła Podstawowa nr 1 447 49 20 24 4 43,6 17,25

Szkoła Podstawowa nr 2 208 89 10 14 1 19,3 6,5

Szkoła Podstawowa

w Jastrzębowie

33 ‐ 4 6 0 8 2

Zespół Szkół w Kruchowie 1 1 4,5

Szkoła Podstawowa 67 3 6 16 12,1

Gimnazjum 54 ‐ 3 16 14,3

Szkoła Podstawowa

w Szydłowie

47 7 4 13 0,4 9,1 1,75

Zespół Szkół w Trzemżalu 0,5 4

Szkoła Podstawowa 70 15 6 17 11,5

Gimnazjum 80 7 3 15 7,7

Szkoła Podstawowa

w Wymysłowie

49 ‐ 5 9 0,4 10,2 2,75

Szkoła Podstawowa

w Zieleniu

40 ‐ 4 9 0,3 9,4 2

Razem – szkoły podstawowe 961 ‐ 59 bd. 7,3 124,2 ‐

Razem – gimnazja 134 ‐ 6 bd. ‐ 21,4 ‐

14 Bez pracowników sezonowych

Instytut Badań w Oświacie

Oświata w Mieście i Gminie Trzemeszno 17

Jednocześnie na terenie miasta funkcjonuje gimnazjum dla którego organem prowadzącym

jest Powiat gnieźnieński (511 uczniów; 21 oddziałów, średnio 25,5 ucznia/oddział).

Zróżnicowanie wielkości szkół wynosi od 30 do 450 uczniów.

► Szkoły podstawowe w Trzemesznie na tle gmin podobnej wielkości

Trzemeszno jest gminą miejsko‐wiejską, w której mieszka około 14 tysięcy mieszkańców.

I dlatego do porównania wybrano wszystkie 49 gmin miejskich zamieszkałych przez 13 – 15

tysięcy mieszkańców. Były to gminy: Skaryszew, Łobez, Lewin Brzeski, Parczew, Janikowo,

Prabuty, Paczków, Blachownia, Sułkowice, Wilamowice, Gniewkowo, Wyrzysk, Dobczyce,

Witkowo, Lidzbark, Święta Katarzyna, Wieruszów, Niemodlin, Skarszewy, Żychlin, Olsztynek,

Stęszew, Zawadzkie, Wołczyn, Słomniki, Koźmin Wielkopolski, Sianów, Kłodawa, Barcin, Działoszyn,

Kamień Pomorski, Zbąszyń, Nowogrodziec, Żuromin, Ślesin, Kcynia, Głogówek, Chojna,

Radomyśl Wielki, Odolanów, Otmuchów, Brusy, Trzemeszno, Bełżyce, Warta, Chęciny,

Sędziszów, Koziegłowy, Praszka.

Po porównaniu liczby szkół podstawowych i średniej liczebności uczniów w gminie okazało

się, że: Trzemeszno zajmuje 43 miejsce pod względem średniej liczby uczniów w szkole

podstawowej (średnia wielkość szkół jest mniejsza wyłącznie w 6 porównywanych gminach).

Rozkład liczby szkół prezentuje wykres (ciemniejszym kolorem zaznaczono grupę w której

jest Trzemeszno. Widać więc, że 32 spośród 49 podobnych gmin posiada mniej szkół.

Rysunek 2. Rozkład liczby szkół

podstawowych w gminach

miejsko-wiejskich zamieszkanych

przez 13 – 15 tys. mieszkańców.

Czarnym kolorem zaznaczona

jest grupa z Trzemesznem

Podobnie jest z gimnazjami. Tym razem – ze względu na bardzo małe zróżnicowanie ilości

szkół – przyjęto kryterium średniej wielkości oddziału. Porządkując gminy pod względem

średniej wielkości oddziału w gimnazjum Trzemeszno zajmuje 40 miejsce.

0

2

4

6

8

10

3 4 5 6 7 8 9 10 11

Liczba gmin

Liczba szkół w gminie

Rozkład liczby szkół

Instytut Badań w Oświacie

Oświata w Mieście i Gminie Trzemeszno 18

Rysunek 3. Rozkład liczby

średniej liczności oddziałów

w gimnazjach w gminach miejskowiejskich

zamieszkanych

przez 13 – 15 tys. mieszkańców.

Czarnym kolorem zaznaczona

jest grupa z Trzemesznem

Porównując oświatę w gminach miejsko‐wiejskich liczących od 13 do 15 tysięcy mieszkańców,

można powiedzieć, że Trzemeszno ma oświatę zorganizowaną w sposób dość drogi –

w gminie funkcjonuje dużo małych szkół, w których uczniowie uczą się w małolicznych oddziałach.

Rozwiązanie takie, choć czasami przynoszące dobre efekty pedagogiczne jest nieracjonalne

z punktu widzenia ekonomii.

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

do 20 od 20

do 22

od 22

do 24

od 24

do 26

od 26

do 28

od 28

Liczba gmin

Liczba szkół

do 20

od 20 do 22

od 22 do 24

od 24 do 26

od 26 do 28

od 28

Instytut Badań w Oświacie

Oświata w Mieście i Gminie Trzemeszno 19

Koszty funkcjonowania szkół

Pierwszym elementem analizy będzie porównanie kosztów kształcenia uczniów poszczególnych

szkołach.

Szkoła

Liczba

uczniów

Liczba etatów

nauczycielskich

wynikających

z realizacji lekcji

Liczba

etatów

na ucznia

Liczba

etatów

wsparcia

Liczba

etatów

administracji

i obsługi

(sezonowych)

SP 1 w Trzemesznie 447 26,16 0,06 6,4 14,25 (+1)

SP 2 w Trzemesznie 208 11,72 0,06 1,7 4,5 (+1)

SP Kruchowo 67 8,61 0,13 1,7 5,5 (+1,5)

SP Trzemżal 70 8,83 0,13 1,6 1,5

SP Szydłowo 47 7,14 0,15 1,9 1,75 (+1)

SP Wymysłowo 49 7,44 0,15 1 1,25 (+1,5)

SP Zieleń 40 6,77 0,17 0,6 1,75 (+1)

SP Jastrzębowo 33 6,61 0,20 0,4 2 (+1)

Suma końcowa 961 83,31 0,09

Analogiczne zestawienie z podziałem na klasy. Kolejność w ramach każdej najbardziej do

najmniej ekonomicznych

Szkoła

Liczba

uczniów

Liczba etatów

nauczycielskich

wynikających

z realizacji lekcji

Liczba

etatów

na ucznia

Klasy I – średnio 159 13,64 0,09

SP 2 w Trzemesznie 27 1,33 0,05

SP 1 w Trzemesznie 82 4,67 0,06

SP Trzemżal 13 1,33 0,10

SP Szydłowo 10 1,25 0,13

SP Kruchowo 9 1,28 0,14

SP Wymysłowo 7 1,28 0,18

SP Jastrzębowo 5 1,28 0,26

SP Zieleń 6 1,22 0,20

Klasy II – średnio 156 12,94 0,08

Instytut Badań w Oświacie

Oświata w Mieście i Gminie Trzemeszno 20

SP 1 w Trzemesznie 69 3,67 0,05

SP 2 w Trzemesznie 39 2,67 0,07

SP Zieleń 9 0,86 0,10

SP Kruchowo 11 1,28 0,12

SP Trzemżal 10 1,33 0,13

SP Jastrzębowo 6 0,94 0,16

SP Szydłowo 8 1,25 0,16

SP Wymysłowo 4 0,94 0,24

Klasy III – średnio 150 12,69 0,08

SP 1 w Trzemesznie 78 4,67 0,06

SP 2 w Trzemesznie 33 2,67 0,08

SP Trzemżal 13 1,33 0,10

SP Wymysłowo 8 0,94 0,12

SP Zieleń 6 0,86 0,14

SP Kruchowo 8 1,28 0,16

SP Jastrzębowo 4 0,94 0,24

Klasy IV – średnio 151 14,17 0,09

SP 1 w Trzemesznie 73 4,00 0,05

SP 2 w Trzemesznie 28 1,83 0,07

SP Kruchowo 14 1,56 0,11

SP Trzemżal 10 1,61 0,16

SP Szydłowo 9 1,61 0,18

SP Zieleń 6 1,11 0,19

SP Jastrzębowo 5 1,06 0,21

SP Wymysłowo 6 1,39 0,23

Klasy V – średnio 172 14,69 0,09

SP 2 w Trzemesznie 36 1,61 0,04

SP 1 w Trzemesznie 68 4,75 0,07

SP Wymysłowo 17 1,42 0,08

SP Szydłowo 14 1,53 0,11

SP Kruchowo 14 1,61 0,12

SP Trzemżal 12 1,61 0,13

SP Zieleń 6 1,11 0,19

SP Jastrzębowo 5 1,06 0,21

Klasy VI – średnio 173 15,17 0,09

SP 2 w Trzemesznie 45 1,61 0,04

SP 1 w Trzemesznie 77 4,42 0,06

SP Trzemżal 12 1,61 0,13

SP Kruchowo 11 1,61 0,15

SP Jastrzębowo 8 1,33 0,17

SP Wymysłowo 7 1,47 0,21

SP Zieleń 7 1,61 0,23

SP Szydłowo 6 1,50 0,25

Gmina – średnio 961 83,31 0,09

Instytut Badań w Oświacie

Oświata w Mieście i Gminie Trzemeszno 21

Średnia dla szkół w Trzemesznie wynosi 0,06, natomiast średnia dla szkół na wsi 0,15, czyli

2,5 razy więcej.

Pominięta zostanie analiza liczba etatów wsparcia oraz etatów administracji i obsługi, gdyż

wynikają one z organizacji oświaty. Przy aktualnym stanie organizacji optymalizacja w tym

zakresie nie przyniesie spodziewanych efektów.

Instytut Badań w Oświacie

Oświata w Mieście i Gminie Trzemeszno 22

Możliwości zmniejszenia nakładów finansowych

na bazie istniejącej sieci szkół podstawowych

► Analiza arkuszy organizacyjnych pod kątem oszczędności

Analiza arkuszy organizacyjnych placówek pod kątem optymalności kosztów organizacji zajęć

pokazuje, że nie zawsze wszystkie przyjęte rozwiązania są najtańszymi. Jednakże zaznaczyć

trzeba, że niektóre z nich mogą być wynikiem świadomie przyjętych rozwiązań mających na

celu osiągnięcie konkretnych efektów pedagogicznych i dlatego poniższych zapisów nie można

jednoznacznie traktować jako błędne, a jedynie jako wskazanie miejsc wymagających

uwagi. Jednocześnie należy podkreślić, że wszystkie one zostały zaakceptowane przez samorządowe

władze gminy.

Szkoła Podstawowa nr 1 w Trzemesznie

Liczba uczniów i oddziałów rocznikami

Klasa

Liczba uczniów

Liczba

oddziałów

średnia

liczność

oddziału ogółem

w tym przyjętych

z innych obwodów

I 82 9 4 21

II 69 5 3 23

III 78 12 4 19,5

IV 73 9 3 24,3

V 68 7 3 22,7

VI 77 7 3 25,6

• Klasa I. Dla 82 uczniów utworzono cztery małe oddziały liczące 20 lub 21 uczniów. W

bieżącym roku szkolnym prowadzi to do konieczności sfinansowania 4*21 (lub

4*2015) godzin nauczycielskich, czyli 4,66 (lub 4,44) etatu.

Organizacja trzech oddziałów wielkości 27 lub 28 uczniów, pozwoliłaby ograniczyć w

tym roku szkolnym liczbę etatów o 1,16.

15 Jeśli język angielski dla uczniów finansowany jest spoza budżetu gminy.

Instytut Badań w Oświacie

Oświata w Mieście i Gminie Trzemeszno 23

Inną możliwością jest takie zdefiniowanie granic obwodów, by do szkoły trafiło 14

dodatkowych uczniów, tak by wszystkie oddziały liczyły przynajmniej po 24 osób.

Ze względu na brak możliwości zmian kształtu oddziałów w ciągu 6 lat ich istnienia

przyjęte rozwiązanie zwiększy koszt funkcjonowania szkoły o 159 godzin (8,83 etatu).

Jednocześnie z obwodów innych szkół przyjęto do klasy pierwszej 9 uczniów. Gdyby

ich nie przyjęto (nie ma takiego obowiązku) możliwe byłoby utworzenie trzech oddziałów

po 24 lub 25 uczniów.

• Klasa II. 69 uczniów umieszczono w trzech oddziałach nierównej wielkości (26, 22, 21

uczniów). Taki rozkład nie przynosi, ani w tym, ani w następnym roku żadnych dodatkowych

kosztów. Jednakże, gdy uczniowie dojdą do klasy czwartej 26‐osobowy oddział

trzeba będzie dzielić na grupy tworząc przez trzy lata dodatkowe 10 godzin

(0,55 etatu)

• Klasa III. Analogicznie jak w klasie pierwszej – 78 uczniów i 4 oddziały, a można było

utworzyć 3 liczące po 26 uczniów. Efekt w 6‐letnim cyklu kształcenie trzeba zorganizować

636 (4*159 godzin) zamiast 507 (3*169 godzin16). Różnica w ciągu 6 lat wynosi

131 godzin (7,27 etatu).

• Z obwodów innych szkół pochodzi 12 uczniów. Gdyby ich liczba była o mniejsza o połowę

możliwe byłoby utworzenie – trzech oddziałów 24 osobowych.

• Klasa IV. Analogicznie do klasy drugiej 76 uczniów rozdzielono do trzech oddziałów liczących

odpowiednio 25, 26, 22 osoby, zamiast utworzenia trzech oddziałów liczących

24, 24 i 25 osób. Skutek: już w tym roku niezbędny był podział na grupy na zajęciach

języka angielskiego (2 godzin w tym roku i 6 w dwóch kolejnych).

• Utworzono nie wymagany prawem podział zajęć WF na grupy (4 godziny).17

Skutki finansowe decyzji podjętych w SP1 w latach:

Rok szkolny

Skutki decyzji dotyczących obecnej klasy (w godzinach)

I II III IV V VI

2007/8

63

– 21

20

– –

2008/9 –

87

– –

2009/10 ‐ – –

2010/11

68 20

– – –

2011/12 – – – –

2012/13 – – – –

SUMA 131 20 98 20 269

16 Liczba ta jest większa, gdyż uwzględniono podziały na grupy.

17 Zajęcia wychowania fizycznego są prowadzone w grupach liczących od 12 do 26 uczniów, z tym że w szkołach

ponadpodstawowych, trzyletnich liceach ogólnokształcących, trzyletnich liceach profilowanych, czteroletnich

technikach i zasadniczych szkołach zawodowych — oddzielnie dla dziewcząt i chłopców; dopuszcza się tworzenie

grup międzyoddziałowych lub, w wyjątkowych przypadkach, grup międzyklasowych. (Par 6 Pkt. 5. Rozp.

MENiS z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych.)

Instytut Badań w Oświacie

Oświata w Mieście i Gminie Trzemeszno 24

Szkoła Podstawowa nr 2 w Trzemesznie

Klasa

Liczba uczniów

Liczba

oddziałów

średnia

liczność

oddziału ogółem

w tym przyjętych

z innych obwodów

I 27 13 1 27

II 39 15 2 19,5

III 33 12 2 18,5

IV 28 13 1 28

V 36 16 2 18

VI 45 20 2 22,5

Liczby uczniów w poszczególnych klasach: 27, 39, 33, 28, 36, 45 osób oraz duża liczba

uczniów spoza obwodu wskazuje na błędne określenie granic obwodów szkolnych w gminie

lub nieroztropne przyjmowanie uczniów spoza obwodu. Efekt:

W klasie II dla 39 uczniów (w tym 15 spoza obwodu) niezbędne było utworzenie dwóch oddziałów

liczących średnio mniej niż 20 uczniów. Podobnie:

• w klasie III – dwa oddziały dla 33 uczniów (w tym 12 spoza rejonu);

• w klasie IV – jeden oddział dla 28 uczniów (w tym 13 spoza rejonu) – konieczne podziały

na grupy;

• w klasie V – dwa oddziały dla 36 uczniów (w tym 16 spoza rejonu);

• w klasie VI – dwa oddziały dla 45 uczniów (w tym 20 spoza rejonu).

W skutek przyjętych zasad pozwalających na przyjmowanie do szkoły uczniów spoza rejonu

bez uwzględniania czynników ekonomicznych w szkole utworzono dodatkowe 4 oddziały

(przynajmniej 318 godzin w skali 6 lat).

Tylko dwa roczniki (obecna klasa I oraz IV) posiada oddziały ekonomicznie uzasadnionej liczności.

Podsumowanie dla Trzemeszna

Z powyższych analiz wynika, że w mieście Trzemeszno istnieją duże rezerwy finansowe w zakresie

kosztów funkcjonowania oświaty wynikające z nieekonomicznego sposobu tworzenia oddziałów.

Upoważnienie dyrektorów do przyjmowania dowolnej liczby uczniów spoza obwodu szkolnego

sprawiło, że w obu szkołach powstały zbyt małe i nieekonomiczne oddziały. Ze względu na

brak możliwości zmiany przydziału uczniów do oddziałów decyzje podejmowane przez ostatnich

sześć lat będą skutkowały w przyszłości. Aby uniknąć podobnych sytuacji w przyszłości należy

określić czytelne zasady stanowiące, kiedy dyrektor szkoły podstawowej może przyjąć uczniów

spoza rejonu i jaka może być liczność nowopowstającego oddziału. Rozważyć też należy wprowadzenie

rozwiązań opartych na pomysłach „bonu organizacyjnego” wdrożonego m.in. w: Nysie,

Pszczynie, Kędzierzynie‐Koźlu, Koszalinie i Wrocławiu.

Instytut Badań w Oświacie

Oświata w Mieście i Gminie Trzemeszno 25

Szkoła Podstawowa w Jastrzębowie

Oddziały w szkole są małe i liczą odpowiednio: 5, 6, 4, 5, 5, 8 uczniów oraz oddział zerówki

liczący 6 dzieci. Na bazie istniejącej sieci szkolnej nie ma możliwości dokonania jakichkolwiek

zmian powodujących racjonalizację kosztów.

Szkoła Podstawowa w Kruchowie

Pozostałe oddziały są małe i liczą odpowiednio: 9, 11, 8, 14, 14, 11 uczniów. Na bazie istniejącej

sieci szkolnej nie ma możliwości dokonania jakichkolwiek zmian powodujących racjonalizację

kosztów.

Szkoła Podstawowa w Szydłowie

Oddziały w szkole są małe i liczą odpowiednio: 10, 8, 0, 9, 14, 6 uczniów oraz oddział zerówki

liczący 14 dzieci. Na bazie istniejącej sieci szkolnej nie ma możliwości dokonania jakichkolwiek

zmian powodujących racjonalizację kosztów.

Szkoła Podstawowa w Trzmżalu

Oddziały w szkole są małe i liczą odpowiednio: 13, 10, 13, 10, 12, 12 uczniów oraz oddział

zerówki liczący 10 dzieci. Na bazie istniejącej sieci szkolnej nie ma możliwości dokonania jakichkolwiek

zmian powodujących racjonalizację kosztów.

Szkoła Podstawowa w Wymysłowie

Oddziały w szkole są małe i liczą odpowiednio: 7, 4, 8, 6, 17, 7 uczniów oraz oddział przedszkolny

liczący 10 dzieci (pięcio‐ i sześciolatki). Na bazie istniejącej sieci szkolnej nie ma możliwości

dokonania jakichkolwiek zmian powodujących racjonalizację kosztów.

Szkoła Podstawowa w Zieleniu

Oddziały w szkole są małe i liczą odpowiednio: 6, 9, 6, 6, 6, 7 uczniów oraz oddział zerówki

liczący 9 dzieci. Na bazie istniejącej sieci szkolnej nie ma możliwości dokonania jakichkolwiek

zmian powodujących racjonalizację kosztów.

Podsumowanie dla wsi

Powyższe zestawienie faktów pokazuje, że na wsi nie ma możliwości wprowadzenia istotnych

oszczędności w funkcjonowaniu szkół bez dokonania zmiany sieci szkolnej. Przyczyną

takiego stanu rzeczy jest rozdrobnienie obwodów szkolnych pociągające w konsekwencji

brak możliwości dokonywania jakichkolwiek zmian w wielkości oddziałów.

Instytut Badań w Oświacie

Oświata w Mieście i Gminie Trzemeszno 26

Propozycje reorganizacji

sieci szkół podstawowych

► Rozwiązanie optymalne

Ze względu na stabilną (oscylującą około 150) liczbę dzieci zamieszkujących teren miasta

i gminy Trzemeszno, optymalną sieć szkół podstawowych należy tak zaprojektować, by możliwe

było utworzenie około 6 oddziałów każdej klasy liczących od 24 do 28 uczniów. Rozmieszczenie

oddziałów w budynkach szkolnych powinno uwzględniać optymalne wykorzystanie.

Jak to już było powiedziane wcześniej (por. Tabela 3 na stronie 13) do tego by

przeprowadzić prawem przewidziane lekcje w 6 oddziałach wystarczy około 55 etatów, co w

zestawienie z aktualnymi 83 daje 28 etatów oszczędności.

► Konkretne propozycje

1. Jeśli warunki lokalowe na to pozwalają należy rozważyć połączenie obu szkół w mieście.

Skutkiem takiej decyzji będzie: powstanie szkoły liczącej około 100 uczniów na poziomie,

co pozwoli na tworzenie każdego roku 4 oddziałów każdej klasy (aktualnie w

obu szkołach średnio 5), czyli ograniczenie liczby godzin o przynajmniej 159 (8,8 etatu).

Do powyższych oszczędności dojdzie również ograniczenie liczby godzin w świetlicy,

bibliotece, a także zniżek kierowniczych. O przynajmniej 4 – 5 etatów zmniejszy

się również zapotrzebowanie na pracę pracowników obsługi oraz znikną koszty

utrzymania jednego budynku. Należy zauważyć, że rozwiązanie to nie pociągnie żadnych

dodatkowych, stałych kosztów związanych np. z dowożeniem uczniów.

Jeśli jednak warunki lokalowe w nie pozwolą na takie rozwiązanie Szkołę Podstawową

nr 2 należy wygasić lub utworzyć jedną szkołę, która przez trzy lata funkcjonować będzie

w dwóch budynkach.

2. Włączyć Wymysłowo do obwodu połączonych szkół w Trzemesznie.

Szkoła w Wymysłowie liczy niecałe 50 uczniów. Włączenie jej do połączonych szkół w

mieście sprawi, że liczba oddziałów w mieście nie ulegnie zmianie (na poziomie będzie

niecałe 110 uczniów (27 uczniów na oddział). Oszczędności wynikające ze zmian

w planach nauczania – 7,4 etatu. Do powyższych oszczędności dojdzie również ograniczenie

liczby godzin w świetlicy, bibliotece (10 godzin), a także zniżek kierowniczych

Instytut Badań w Oświacie

Oświata w Mieście i Gminie Trzemeszno 27

(8 godzin) oraz administracji i obsługi (1,25 + 1,5 w sezonie) oraz znikną koszty utrzymania

jednego budynku.

Kosztem zmiany będzie zwiększenie nakładów na dowożenie uczniów. Nieznacznie

zmniejszy się też wysokość subwencji oświatowej otrzymywanej przez gminę

(50*0,38*2800 = 53 000 zł), co stanowi niecałe 10 proc. rocznego zaangażowania

gminy w tę szkołę (540 000 zł).

3. Połączyć szkoły w Jastrzębowie i Kruchowie.

Po połączeniu szkół w Jastrzębowie i Kruchowie powstanie placówka licząca wg stanu

na dzień dzisiejszy 120 uczniów w 6 oddziałach.

Klasa Liczba uczniów

0 20

I 14

II 17

III 12

IV 19

V 19

VI 19

A zatem, w miejsce 361 godzin (143+218) nauczycielskich wynikających z planów nauczania

będzie ich 159, czyli różnica wyniesie 202 godziny (11,2 etatu). Dodatkowym

kosztem będzie konieczność zagwarantowania uczniom transportu do szkoły.

4. Połączyć szkoły w Trzemżalu, Szydłowie i Zieleniu.

Podobnie, jak w przypadku Jastrzębowa i Kruchowa po połączeniu trzech powyższych

szkół otrzymamy placówkę liczącą odpowiednio:

Klasa Liczba uczniów

I 29

II 27

III 19

IV 25

V 30

VI 25

A zatem, w miejsce 519 godzin (199+156+164) nauczycielskich wynikających z planów

nauczania będzie ich około 181 (liczba ta będzie się zmieniać ze względu na różną

wielkość oddziałów w różnych klasach), czyli różnica wyniesie 338 godziny (18,7 etatu).

Dodatkowym kosztem będzie konieczność zagwarantowania uczniom transportu

do szkoły.

Instytut Badań w Oświacie

Oświata w Mieście i Gminie Trzemeszno 28

Kilka uwag na koniec

Na koniec należy dodać, że w czasie wszystkich wykonywanych porównań zestawiane były

liczby faktycznie realizowanych godzin z minimalną liczbą godzin nauczycielskich wynikających

z planów nauczania. W rzeczywistości więc, gmina może osiągnąć oszczędności finansowe

nie większe niż te opisane w niniejszym opracowaniu. Dostosowując sieć szkolną do

zmieniającej się liczby dzieci gmina może przeznaczyć zaoszczędzone pieniądze na poprawę

warunków kształcenia choćby przez:

• sfinansowanie niewymaganych prawem podziałów na grupy

• tworzenie klas sportowych, dwujęzycznych…

• zwiększenie liczby godzin nauczania przedmiotów, które słabo wypadły atestach

kompetencji…

• zwiększenie liczby godzin pozalekcyjnych

• stworzenie bardziej rozbudowanych świetlic, dofinansowanie SKS‐ów, teatrów szkolnych

itp.

► Ochrona interesów społeczności lokalnej w sytuacji likwidacji szkół wiejskich

Mając świadomość znaczenia placówki oświatowej dla społeczności lokalnej na wsi należy

rozważyć możliwość zapewnienia dzieciom mieszkającym na wsi oraz innym mieszkańcom

wsi możliwości kontaktu z placówką oświatową poprzez:

• tworzenie w świetlicach wiejskich alternatywnych form wychowania przedszkolnego

(grupa dzieci w wieku 3‐5 lat odbywająca kilka razy w tygodniu zajęcia z nauczycielem,

nie będąca formalnym przedszkolem)

• umożliwienie przejmowania szkół przez stowarzyszenia powoływane przez członków

społeczności lokalnej – po utworzeniu we wsi szkoły przez stowarzyszenie gmina może

powierzyć jej prowadzenie obwodowej szkoły PUBLICZNEJ, której organem prowadzącym

jest stowarzyszenie, a nie gmina. Wiele przykładów pokazuje, że przy dobrej

woli władz gminy i mądrości członków stowarzyszenia udaje się uczynić

rentowną szkołę, której nie jest w stanie prowadzić jednostka samorządu terytorialnego.

18

18 Przyczyną tego paradoksu są inne regulacje prawne działania jednych tych szkół.